Şair, Bestekar Osmanlı Sultanları Osmanli -Klasik Türk Müziklerinde Padişahların Katkıları
Osmanlı İmparatorluğu tarihte yer etmiş sayılı medeniyetlerden biridir ve ilgilendiği her alana olduğu gibi, müzik alanına da zengin bir miras bırakmıştır.
Genişleme politikası üzerine kurulu olan Osmanlı’da 15. yüzyıldan itibaren müzik teorisi ve 16. yüzyıldan itibaren müzik icrasına yönelik çalışmalar ivme kazanmış, genellikle Mevlevî olan, dini müzikle birlikte, din dışı müzikle de ilgilenen padişahların ilgi ve desteği, Osmanlı-Türk Müziği’ni aslen devletin en üst katmanından beslenen bir kimliğe büründürmüştür.
Bestekâr ya da şair/güftekâr olan padişahları sırasıyla ele almak, konuya farkındalık yaratarak, ilgililerin dikkatine sunmaktır. Bununla birlikte bu çalışma, padişahların müzik dünyasına katkılarının, kullandıkları form-makam ve usullerin belirlenmesini ve onların müzik meclislerindeki hamilikleri ile birlikte, bizzat Osmanlı-Türk Müziği’ndeki izlerinin takip edilmesini amaçlamakta, devlet destekli bir müzik yaşamının irdelenmesi sürecine ve günümüze ışık tutması adına da önem taşımaktadır.
Osmanlı Padişahları ve Müzik özeti
Osmanlı’da padişahların bazen amatör, bazen de profesyonel müzik ilgilisi oldukları, müzik meclisleri ve müzik teorisi çalışmalarını himaye ettikleri, kendilerine sunulan tezkireler,
mecmualar ve teorik eserlerinin dönemlerindeki müzik çalışmalarına önemli ivmeler kazandırdığı tespit edilmektedir.
II. Murad
II. Murad bizzat müzisyen olmasa da, şair ve müzik teorisi çalışmalarına yön veren, edebiyat ve müzik meclisleri ile kendinden sonra gelecek dönemlere önemli kapılar açan bir padişahtır.
II. Mehmed
Anadolu Edvâr geleneği onun müzik teorisi çalışmalarını desteğiyle yerleşmiş, kurduğu edebiyat meclisleri oğlu II. Mehmed’in divan sahibi ilk padişah olmasına vesile olmuştur.
II. Bayezid
II. Bayezid hem bestekâr, hem şair olarak bilinen ve eserleri edvâr kitabında tespit edilen bir padişahtır.
I. Selim, I. Süleyman, III. Murad, I. Ahmed, II. Mustafa, III. Ahmed, III. Selim, II. Mahmud V. Murad, genellikle 18-19 ve 20. yüzyıl bestekârları tarafından şiirleri bestelenen birer şairdirler ve yukarıda da belirtildiği gibi çoğunun divanı bulunmaktadır.
IV. Murad ve I. Mahmud
IV. Murad ve I. Mahmud genellikle dönemlerinde en çok kullanılan makamlardan besteledikleri saz eserleriyle tanınmışlardır ve onların yapıtları yine dönemlerine ait yazma eselerde (Ali Ufki ve Kantemir’in eserleri) müzik yazısıyla tespit edilmiştir.
III. Selim
Osmanlı-Türk Müziği’nin sözlü repertuarının hemen her türüne önemli katkılarda bulunan III. Selim ayin, durak, tevşih, ilâhi gibi dînî müzik formlar, peşrev ve saz semaisi gibi enstrümantal formlar, kâr, beste, semai gibi büyük sözlü formlar ve şarkı formunda pek çok eserler vermiş, makamlar terkib etmiş ve bu terkiblerinden yeni eserler bestelemiş önemli bir devlet adamıdır.
Bir yandan askerî ve siyasî düzene yenilik hareketleri getirmeye çalışırken, bir yandan da gelenekten gelen 12 makam anlayışından kopuş döneminin padişahı olmuş, farklı bestekârlar tarafından bestelenen ortak fasıl geleneğini başlatmıştır.
II. Mahmud, Abdülaziz, V. Murad, V. Mehmed ve VI. Mehmed
III. Selim’den sonra, II. Mahmud, Abdülaziz, V. Murad, V. Mehmed ve VI. Mehmed’in dönemlerinde batılılaşma hareketlerine uyum sağladıkları ve batı müziği eserlerinin dışında genellikle şarkı formunu kullandıkları görülmektedir.
Bahsedilen bestekâr padişahların eserleri incelendiğinde, hemen hepsinin Osmanlı-Türk Müziği’ni, form, usul ve makamlarını oldukça iyi özümsediği anlaşılmaktadır.
Kendi bestekârlıklarıyla beraber, onlara yazılan ve ithaf edilen eserler, zaman zaman dönemin repertuarına, zaman zaman tarihsel ve kültürel yapısına ve icra mekânlarına göndermeler yapmakta, ışık tutmaktadır. Bu veriler bağlamında, bizzat şair-bestekâr olan ya da müzik alanına meclisleri ve hamilikleriyle yön veren padişahların müzikteki izlerini Osmanlı’nın yüzlerce yıllık tarihi içerisinde hiç kopmadan takip etmek mümkündür.
Musician and Poet Sultans of Ottoman (Abstract- İngilizce özet)
Ottoman Empire is one of the important civilizations that rooted in history and left a rich legacy to music filed just like all their fields of interest. In Ottoman Empire establishment of which was based on expansion policy, studies related with music theory accelerated starting from 15h century and studies related with music performance accelerated starting from 16h century. The interest and support of sultans (mostly Mevlevis) who were interested not only in religious music but in non-religious music as well, disguised Ottoman-Turkish music into an identity feeding from the uppermost layer of the state.
In Ottoman palace where most of the sultans such as Bayezid II., his son lineage Sultan Korkud, Murat IV., Mehmed IV., Mahmud I., Selim III., Mahmud II., Abdulaziz, Murad V., Mehmed
V.and Mehmed VI., who were also musicians, the existence of poet, composer and instrument performer statesmen, led the way for the musical life.
One of the aims of this article is to handle the sultans in a row who were composer or poet/lyricist, to raise awareness about the subject and to submit to the attention of the authorities. On the other hand this study aims to determine the contributions of sultans to musical world and the form-mode and methods they used and to follow their traces in Ottoman-Turkish music together with their protectorate in musical assemblies. It is also important in terms of offering an insight to examination process of state supported musical life and today. Ottoman-Turkish Music, Musician and Poet Sultans.
