GAYRİ MÜSLİM BESTECİLER, MÜZİSYENLER VE İCRACILAR
İslamiyet’ten sonraki dönemde Türk müziğinin en gelişkin dönemi yaşanmıştır. Osmanlı imparatorluğu bünyesinde yaşayan her türlü halk imparatorluğun dominant kültür olan Türk müziği kültürüne katkıda bulunmuştur. Müslüman olan tebaanın etnik kökenleri sistem içinde hiçbir farklı algılamaya sebep olmadığından, ancak gayr-i Müslimler bu kültürel farklılık içinde değerlendirilmekte idi. Bu topluluklar çoğu kez askerlik hizmetinde bulunmadığından, ticaret, sanat alanlarında daha aktif olabilmişlerdir. Özellikle mimari, el sanatları ve müzik alanında şaheser düzeyinde eser veren bu topluluk üyelerinin imparatorluk bünyesindeki kültür ortamına sıkı sıkıya bağlı oldukları da ayrı bir vakıadır.
Burada adı geçen kültür ortamı ?müzik bağlamında- hiç kuşkusuz Türk müziğidir. Zira imparatorluk içinde bulunan milletlerin dinen ve dil bakımından faklılık göstermelerine karşın, müziğin dilinde ortak paydanın yakalandığı muhakkaktır. Makam geleneğinin en önemli örneklerinin yer aldığı Türk müziği ses sistemi ile örülmüş şarkıların gayr-ı müslümler tarafından aynı duygu bütünlüğünde bestelenmiş olması ortak kültür paydasında buluşulmasından başka bir şey değildir.
Gayr-i Müslim toplulukların etnik farklılaşması da hayli ilginçlikler gösterir. Ermeniler, Rumlar ve Yahudiler bu etnik yapılanmanın nüfus olarak en üstünde bulunmaktadırlar. Bu üç gruptan da üst düzeyde sanatkarlar yetişmiştir. İcracılık alanında o kadar olamasa da bestecilik alanında şaheserler ortaya koyan kişiler vardır. Bu geleneğin Cumhuriyet döneminde de aynen devam ettiğini görüyoruz. Türk müziği üslup ve anlayışıyla eser veren çok sayıda sanatçı bugün de Türk müziği çalışmalarını sürdürmektedir
AGOPOS ALYANAKYAN
AĞYAZAR KARABETYAN AKYÜZ
ALEKSAN AĞA
ALİ UFKİ
ANDON (BATRİK KİRYAZİS)
ANGELİ
ARİSTAKES HİSARLIYAN
ARİSTAKES ŞALCIYAN (ARİS HOVANNESYAN)
ARON HAMON
ARŞAK EFENDİ ÇÖMLEKÇİYAN
ASADUR AĞA
ASDİK AĞA (ASADUR HAMAMCIYAN)
BACANOS (ALEKO)
BACANOS (YORGO)
BAĞDASAR AĞA (EKMEKÇİ)
BEDROS AĞA (ÇÖMLEKÇİYAN)
BİMEN ŞEN (DERGAZARYAN)
BOGOS HAMAMCIYAN (ASDİKZâDE)
CALLİSTO GUATELLİ
CANDAN (KAANûNî ARTAKİ)
CİVAN AĞA (LATVACI ZİVANİS)
CORCİ
DAVİD BEHAR
DİKRAN
GARBİS EFENDİ
GİUSEPPE DONİZETTİ
GÜLBENKYAN
HAÇARSUM EFENDİ
HAHAM ŞEMOİL MENDİL
HAMPARSUM LİMONCUYAN
HAYİM ALAZRAKİ
HIRANT KENKÜLYAN EMRE (UDî HIRANT)
HRİSTO EFENDİ (HRİSTâKİ KİRYAZİS)
İLYA
İSAK ALGAZİ (İSAK EL GAZİ, HâNENDE HOCA)
İSAK BARİKî
İSAK TANBûRî ( FRESKO ROMANO )
İSAK VARON
İSTAVRİ AĞA
İSTEPAN GEDİK
KANTEMİROĞLU
KARABET AĞA (HâNENDE HACI)
KARAKİN EFENDİ
KARNİK GARMİRYAN
KEMâNî ANDON
KİRKOR BERBERYAN
KİRKOR CİĞERCİOĞLU
KİRKOR ÇULHAYAN
KİRKOR KAHYAYAN
KİRKOR MEHTERYAN
LAURETTE ROSETTE
LAVTACI HRİSTO
LEVON HANCIYAN
MANOL AĞA
MARKAR AĞA
MARKO ÇOKLAKOĞLU
MERKEL
MISIRLI İBRAHİM EFENDİ
MİHRAN
MİHRAN KAVUKCİYAN
MİHRAN KERESTECİYAN
MİSAK AĞA
MUSI (HAHAM MUŞE FAO)
NİKOGOS AĞA (NİKOGOS TAŞCIYAN)
NİKOĞOS AĞA
NİKOĞOS AĞA – MELKOLYAN
NİŞAN AĞA
NUBAR EFENDİ
NUBAR TEKYAY
ONNİK AĞA (HâNENDE SARI)
OSEP EBEYAN (HâNENDE ÜSKÜDARLI HOSEP EFENDİ)
OSKİYAM
OVRİK KAZASYAN
OVRİK KAZASYAN
SAHAK HOCASAR
SANTO ŞİKARİ
SELİM EFENDİ
SELVELLİ
SERKİS EFENDİ (NURLUYAN)
SERKİS EFENDİ (UDî BÜYÜK SERKİS)
SERKİS EFENDİ KILIÇYAN
SEROVPE EFENDİ
ŞİNORK
TATYOS EFENDİ (TATEOS ENKSERCİYAN)
TODORAKİ AĞA
TONİ D. GÖRÖG
VASİLAKİ
VİTALİ EFENDİ
VİTTORİO RADEGLİA
YANİ
YERVANT APRAHAM KAPRİEL EBEYAN
YORGAKİ EFENDİ (ŞîVELİOĞLU KEMâNî YORGİ)
YORGİ EFENDİ
ZAFİRAKİ EFENDİ
ZAHARYA (KÜRKÇÜ MİR CEMİL)
ZERVEN EFENDİ
