Şair-Bestekar Şehzade Korkut Kimdir? Hayatı, Eserleri, Sanat Yönleri ve Divanı

Şair – Besteci Şehzade Korkut Kimdir? Hayat, Eser,İlim- Edebi Kişiliği Sanatçılığı ve Divanı

Şehzade Korkut Kimdir?

(1467 – 1513), Sultan II. Bayezid ve Nigâr Hatun’un şehzadesi ve Yavuz Sultan Selim’in ağabeyi. Fatih Sultan Mehmed han Torunu

Tahta çıkışında babasına önemli bir desteği olmuştur. II. Bayezid’in tahta çıkması için, onu temsilen görev almıştır.

Yavuz Sultan Selim ile aynı anneden doğan Şehzade Korkut, önceleri kardeşinin padişahlığını tanımış fakat sonradan isyan etmiştir.

Şehzade Korkut Eserleri

Din ve fen ilimlerinde yetişmiş olan Şehzâde Korkut, Harîmî mahlasıyla şiirler yazmıştır. Dîvân sâhibi bir şâirdir. Fıkıhta ganîmet hukûkuna ve cariyelerin nikahlanması ve satılmasına dâir Kitab bi Halli İşkal’il-Efkâr fi Hill-i Emval’il-Küffâr adlı eserin sâhibidir. Vesilet’ül-Ahbâb ‘alâ vechi’l-icâz adlı ahlâk kitabını Arapça olarak kaleme almıştır. Tasavvufla ilgili olarak da Da‘vetü‘n-nefsi‘t-tâliha ile‘l-a‘mâli‘s-sâliha, diğer adıyla Kitâb’ül-Harîmî fi’t-Tasavvuf’u yazmıştır. Diğer eserleri; Şerh-i Elfâz-ı Küfr, Korkudiye (Fetavâ-i Korkudhâniye) ve Şerhü’l-Mevâkıf li’l-Cürcânî’dir.

HAYATI VE SANATÇILIK YÖNLERİ

II.Bayezid’in oğlu, Yavuz Sultan Selim’in ağabeyidir.  1467’de Amasya’da doğmuş,  Dedesi  Fâtih Sultan Mehmed Hanın sarayında iyi bir eğitim görmüş, Arapça, Farsça öğrenmiş, Dedesinin vefâtı (1481) üzerine, babası İstanbul’a gelinceye kadar saltanat kaymakamlığı yapmıştı. 1491’de Manisa, Saruhan Sancakbeyliğine tâyin olmuştu. Şehzade Ebu’l Hayr Mehmed Korkud  adıyla da anılmıştı.

1502’de, Antalya olan Teke Sancakbeyliğine gönderilmiş, Hâmid Sancağı da kendisine bağlanmıştı Bu yıllarda Barbaros ve ailesine katkıda bulunmuş, Osmanlı denizciliğinin gelişmesinde  etkili olmuştu. Akdeniz’deki Türk denizcilerine gemi ve malzeme yardımında bulunmuş, Hıristiyan şövalyelerin ellerine esir düşenleri kurtarmıştır. Bilhassa Oruç ve Hızır (Barbaros) reislere yardım ve teşvikleri ile meşhur olmuştur.

Veliahtlık meselesi ortaya çıkınca  tekrar Saruhan’a tayin isteği kabul edilmemiş, Babası ve Sadrazam Hadım Ali Paşanın, Şehzade Ahmed’in veliaht  yapmak istemesi İstanbul’la arası açılmış,  Hac bahanesiyle Antalya’dan Mısır’a gitmiş, (1509). Mısır’da Memlük Sultanı Kansu Gavri tarafından karşılanması, babasını kızdırmıştır. Bağışlanması sonrasında  Antalya’ya dönmüş,  (1511).  Yavuz Selim’in, babası üzerine  harekete geçmesiyle  önce Manisa’ya, sonra da  İstanbul’a gitmiş  Yeniçerilerden, padişahlık için aradığı desteği bulamayınca, babasının yerine  tahta geçen Yavuz Sultan Selim’in padişahlığını tanıyarak  Saruhan Sancakbeyliğine tayin edilmiştir.

Yavuz’un ağabeyi olan Şehzade Korkut, küçük yaşta dedesi  Fatih’in gözetiminde oldukça iyi bir eğitim almış, sanat, edebiyat ve musuki’ye eğilimli olarak yetişmiştir. Şahazade Korkut  bilhassa fıkıh ve hadis gibi dinî ilimler, hat, edebiyat ve musikî gibi bir çok sanat dalında eser verecek derecede kabiliyete sahibi olmuş bu konularda eserler bırakmıştır.

Devrin en önemli hattatı olan ve Osmanlı  hat sanatındaki başlıca hat ekollerinden birini kuran Hattat Şeyh Hamdullah’tan  [1]  hat dersleri almış, (Müstakimzâde, s. 368)  aklam-ı sitte denilen nesih, sülüs, tevkî, rika’, muhakkak ve reyhânî yazı dallarından  mezun olmuştur.

Müziğe çok meraklı olan Şahzade Korkut’un  bazı besteleri günümüze kadar ulaşmıştır.  Şehzade Korkut  “gıda-yı ruh, bazı kaynaklarda “rûh-efzâ “ [2] adını verdiği bir de müzik aleti icad etmiştir.[3]  Şehzâdenin günümüze kadar ulaşan besteleri  devr-i kebîr-i kürdî (bugünkü beyâtî), evc, hâver, lale ruh peşrevî, mâye-i atik, şereşeyân ve uşşak saz semâîsidir.

Gıda-yı ruh adlı bir müzik aleti de icad etmiş [4]ve bu âlet devrinde çok tutulmuştur. Haciml bir divanı olan Korkut orta dereceli bir şairdir. Şiirlerindenbaşka bir çok eser telif ve tercüme etmiş iyi düzeyde Arapça ve Farsça bilen bu dillerden eser tercüme edecek bu dillerde eserler oluşturacak kadar bu dilleri iyi bilmektedir.” Korkut’un kaleme aldığı, tamamı Arapça yazılmış eserleri daha çok dinî ilimler, ahlâk ve nasihat türü kitaplardır”. Fıkıhta ganimet hukükuna dair Hallü İşkali’l-Efkar fi Hill-i Emvali’l-Küffar adlı eserin sahibidir. Vesiletü’l-Ahlak adlı ahlak kitabını Arapça olarak kaleme almıştır. Tasavvufla ilgili olarak da Kitab fi’t-Tasavvuf diğer adıyla Kitabü’l-Harimi’yi yazmıştır.[5]

Dedesinin vefatında iki hafta süreyle babası payitahta gelinceye kadar onun yerine vekâlet etmiş  olan Şehzadenin [6] hükümranlık hevesi bununla sınırlı kalmış Yavuz ile Taht mücadelesine girmeden çekilmiştir. Yavuz ağabeyi Korkut’a “Mülkün perişanlığına sebebiyet vermez ve saltanat davası gütmezsen, hayatından ve çoluk çocuğunun hayatından emin olup, saltanat devrimizde huzur içinde yaşarsın. Yok, iğvalara kapılıp padişahlık derdine düşersen, kahrımızdan kurtulamazsın.  Mülkün perişanlığına sebebiyet veren öz oğlumuz dahi olsa, acımayız!”  sözlerini söylemiş  Korkut’da bunu kabul etmiştir.

Yavuz’a tahttan feragat ettiği ve taht mücadelesine karışmayacağına dair söz vermiş ve tahttan ümidini kestikten sonra Manisa Sancağına gönderilmiş,  kendini ilme ve sanata vermiştir. İlim edebiyad ve musuki ile uğraşırken Yavuz’un devlet adamlarının ağzından gönderilmiş gibi  gönderilen tahta çıkması için isyana teşvik eden mektuplarına aldanıp taht mücadelesine kalkmaya yeltenince bu tuzağa düşen Şehzade Korkut’un üzerine, Manisa kuşatıldı. 1513’te Bergama yakınlarında yakalanan Korkut, Bursa’ya götürülürken Emet yakınlarında Eğrigöz’de  boğdurularak öldürülmüş, Bursa’da Orhan Gâzi Türbesi civârına defnedilmiştir.

Şehzâde Korkud,  büyük bir kütüphaneye sahipti.  Vefatından sonra Manisa Kalesinde muhafaza edilen kitapları  Yavuz tarafından istanbul’a naklettirilmiştir. [7]

 HARİMİ DİVANI:

Din ve fen ilimlerinde yetişmiş olan Şehzâde Korkut, Harîmî mahlasıyla şiirler yazmıştır. [8] Şahzade Korkut Dîvân sahibi bir şairdir.  Devrin kaynaklarına göre  Şahzade Korkut’un  divanı “mükemmel” bir  divandır. [9]. Fakat  kendisi tarafından hazırlanan divanı elimize ulaşmamış,  çeşitli mecmualardaki şiirleri günümüze kadar ulaşmıştır.  Harimi  Divanı Ali Emiri,  tarafından derlenen şiirlerinden oluşmaktadır.  [10]

Günümüzde mevcut olan divanı daha çok ona ait manzumelerin Ali Emîrî Efendi tarafından bir araya getirilmesiyle ortaya çıkmıştır.[11]Elimize geçen divanının tek yazma nüshası İstanbul Millet Kitaplığında bulunmaktadır. Prof.Dr., Mine Mengi’nin değerlendirmelerine göre Şahzade Korkut orta dereceli bir şairdir. ” Şiirlerinde esas dikkat çeken nokta Türkçe kelimelere sık sık yer vermesi, sade bir dil kullanması, Farsça tamlamalara az yer vermiş olmasıdır.” [12]

Çeşitli araştırma ve bitirme tezlerine konu olan Divanında 52 gazel, 1 Arapça manzume,   Türkçe’ 2 beyit bulunmaktadır.

Kaynaklar Ayrıca “fetavadan” Korkudiye [13]adlı bir eserinin daha  olduğundan söz etmektedir. Kınalızâde Cürcânî’ninİbn Sînâ’ya ait el-Kaşîdetü’l-cayniyyetü’r-rûhiyye adlı eserine yazdığı şerhin kenarına[14] Ha­rîmî mahlaslı biri tarafından bazı notlar düşüldüğü, yine aynı mahlasla bununla ilgili Cevâb-ı Sûfî ez-berây-ı Suâl-i He­kim ezçi Sebeb-i Natıka Âmede Est başlığı altında Türkçe şiirler kaleme alın­dığı dikkati çeker.[15]Burada Korkut adı geçmemekle birlikte Harîmî mahlasından yola çıkılarak bu çalışmalar Şehzade Korkut’a atfedilmiş, onun 1479’da ilk gençlik yıllarında bunlarla icazetname aldığı ileri sürülmüştür.

 GAZEL 

“Kondu dil milkine aşkın ey peri cânum gibi
Oturup tahtına hükm itdi Süleymânum gibi

Bağlarum başına gamzen şöyle neşter urdu kim
Ayn-ı çeşmümden bu dem hûnâb akar kanum gibi

Aşkının derdine dil ol hadde mûnîs oldu kim
Almak içün cân virür derdini dermânum gibi

Gönlünü târâca virür bu Harîmî’ nin şehâ
Dağıtan aklını ol zülf-i perîşânum gibi”

GAZEL

Akının deryâsının çün düşmüşem girdâbına
Vaktidir bu teşne-dil ire visâlin âbına

Komadı nâlem rübâbı râhat-ı cân bir nefes
Her yana devrân ider dönüp yaşım seylâbına

Saltanat deyrine âlemde revân ola mı şol
Dil ki bir rek’at namâz ide kaşın mihrâbına

Göz ki ol nûr-ı tecelline nazar kılup senün
İltifât ide cihâna gark ola ko hâbına

Bu Harîmî cânına cevrîn bıçağı kâr ide
Nefsini teslîm kıldı aşkınun kassâbına.

GAZEL

Tâc ü kabâyı terk idüb uryân olayım bir zaman
Gurbetde seyrân eyleyüb pûyân olayım bir zaman

Çeng ü rebâbın sohbeti mutrib temâm oldı heman
Bezm-i belâda ney gibi nâlân olayım bir zaman

Gâhi düşüp gâhi gülüb gâh ağlayub
Ki kan yutub serhoş olup hayran olayım bir zaman