Reftar Kalfa Kimdir? Bestekar Osmanlı Saray Görevlisi Müzik Yaşamı, Eserleri, Musiki
Osmanlı İmparatorluğu’nun bilinen ilk müslüman kadın bestecisidir.
Doğum Tarihi: Bilinmiyor
Doğum Yeri:
Ölüm Tarihi: 1700`lerde öldüğü sanılmaktadır.
Mezarı: Bilinmiyor
Konu Başlıkları
- Etkinlik Alanı
- Ödülleri
- Üyelikleri
- Eğitimi
- Sosyal sorumluluk
- Akraba ve Dostları
- Anısını Yaşatan Projeler
- Hakkında Yazılanlar
- Kaynakça
Etkinlik Alanı
Besteci
Reftar Kalfa, hakkında çok az bilgi sahibi olmamıza rağmen, gene de müzik tarihi ile ilgili araştırmalarda adından önemle bahsedilen bir bestecidir.
Bu araştırmalarda, Reftar Kalfa’nın 1648-1687 yılları arasında hüküm süren Sultan IV. Mehmet zamanında yaşamış bir besteci olduğu belirtilirken, günümüze ulaşan belgelerde “Kalfa” sıfatı ile anılmadığı için, Reftar adındaki bu bestecinin kadın olup olmadığı konusunda belirsizlik olduğu da özelikle vurgulanmaktadır.
Halbuki Reftar, Farça bir kadın ismidir. “Salınarak, edalı yürüyüş” anlamına gelir. Bu nedenle aslında belirsiz olan husus, besteci Reftar Hanım’ın bır kadın bestecı olup olmadığı değil, “kalfa” statüsüne sahip olup olmadığı konusudur. Sıfatındaki bu belirsizliğe rağmen, Reftar Hanım bu güne kadar hep “Kalfa” olarak anılmıştır. Eğer kullanılan bu sıfatta gerçeklik payı varsa, kalfalık sıfatı, Reftar Hanım`ın sarayın Harem idaresindeki üst düzeyde sorumlu bir yöneticilik görevine işaret etmektedir.
Reftar Kalfa’nın saz eserlerindeki uslûbu nedeniyle, müzik bilimcileri onun Tanbur çaldığını öne sürmüşlerdir. Bu nedenle bazı kaynaklarda adıKalfa olarak da geçmektedir.
Reftar Kalfa’nın eserleri
Türk Mûsikisi Ansiklopedisi`nde Reftar Kalfa`nın, üç peşrevi ile iki saz semâisinin bulunduğu ileri sürülüyorsa da, TRT Müzik Dairesi Başkanlığı’nda bulunan çeşitli koleksiyonlarda adına kayıtlı eserlerin sayısı daha fazladır.
Örneğin, Ankara Radyosu arşivinde, Reftar Kalfa adına kayıtlı İsmail Hakkı Bey Koleksiyonu´nda bulunan eserler arasında Saba, Rast, Hicaz, Nigâr, Şehnazbuselik, Muhayyersünbüle, Arazbarzemzeme, Zirgüle makamlarında peşrevler ve saz semaileri ile Saba Peşrev ve Eve Buselik saz semaisi yer almaktadır.
Romen asıllı tarihçi ve müzik uzmanı Dimitri Kantemiroğlu da (Dimitrie Cantemir, 1673-1723), Kantemiroğlu Edvar´ı olarak anılan ve 1692 yılında yazdığı Kitab-ı İlmü’l-musiki ala vechi’l-hurufat Kitabı’nda (Mûsikiyi Harflerle Tesbit ve İcrâ İlminin Kitabı) adındaki Osmanlı İmparatorluğu’nda müzik konusunu içeren geniş derlemesinde, Sabâ-i Reftar (yani Reftar’ın Saba adlı eseri) başlığı altında, bir Sabâ Peşrevin notasını vermiştir. Bu eser, Osmanlı İmparatorluğu’nda bir kadın besteciye ait belirlenebilmiş en eski musiki eseridir. Sabâ-i Reftar adlı bu parça, daha sonra müzik tarihiyle ilgili referanslar içeren Hekimbaşı Mecmuası’nda da aynı adla anılmıştır.
Reftar Kalfa`nın eserlerinden örnekler
- Arazbar Zemzeme Saz Eseri
- Eviçbuselik Saz Semaisi
- Hicaz Peşrev
- Hicaz Saz Semaisi, dinlemek için tıklayınız
- Nev’edâ Peşrev
- Nev’edâ Saz Semaisi
- Nigâr Peşrev
- Nigâr Saz Semaisi
- Rast Peşrev
- Rast Saz Semaisi
- Saba Peşrev
- Sabaperişan Peşrev
- Suzidilâre Peşrev
- Suzidilâra Saz Semaisi
Ödülleri
Üyelikleri
Eğitimi
Sosyal sorumluluk
Akraba ve Dostları
Anısını Yaşatan Projeler
Osmanlı Mozaiği, Sony Müzik, 2001
7 CD’lik bu albümün “Kadın Bestekârlar” CD’sinde Reftar Kalfa’nın Saba Peşrevi adlı bestesi, albümün en eski parçası olarak yer almaktadır.
Hakkında Yazılanlar
- Şehvar Beşiroğlu, “Osmanlı-Türk Mûsikîsi’nde kadının müzikal kimliği: Timur – Mughal- Osmanlı görsel malzemelerinin müzikal açıdan değerlendirmesi”, Trabzon TV, 17.6.2009 (Erişim 5.5.2012).
- Şefika Şehvar Beşiroğlu, “İstanbul’un Kadınları ve Müzikal Kimlikleri”, İTÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2006, cilt: 3, sayı: 2.
- Yılmaz Öztuna, Büyük Türk Musikisi Ansiklopedisi, 3. Baskı, İstanbul, 2006.
