Udi Bestekar: Nikağos Ağa, Güftekâr, Müzisyen, Osmanlı Klasik Türk Müziği

7 Şubat 2017

2802

NİKAĞOS AĞA Taşcıyan Udi Bestekar Nikogos Ağa Ermeni Güftekâr Müzisyen Osmanlı Klasik Türk Müziği Beste Nota 2

Nikoğos Ağa Besteci: Güfte, Musikişinas, Osmanlı Klasik Türk Musikisi

Sultan Aziz devrinin sayılı bestekârları arasında özel bir yeri olan Niko-ğos Ağa, aslen Ermeni ırkındandır. Ancak, kulaklarına kadar geçen Aziziye fesi, eski İstanbul efendilerinin giymeleri adet olan kıyafeti, iri vücudu, kırmızı ve güzel yüzü, aksakalı, ırkımıza has ağır tabiatıyla, gerçek bir Türk gibiydi. Yılmaz Öztuna’ın araştırmaları 1830 yılını işaret ederken bazı kaynaklarda 1836 yılında İstanbul’da doğduğu kaydı vardır. Nikoğos Ağa’nın Sultan Aziz devrinde özel bir yeri vardı. Nikoğos Ağa, Hıristiyan olmakla beraber dini Türk musikisine büyük ilgi duymuş, meşk ettiği birçok ayin, naat ve diğer formdaki dini eserleri okuyabilmek için Mevlevîhanelere devam etmiştir. Sultan Abdülmecit’in arzu ve iradesiyle bir defa (Ezan-ı Muhammedi) okuduğu da söylenmektedir.

Yapı Kredi Yayınları’nın “Osmanlılar Ansiklopedisi”nde Nikoğos Ağa’nın “Hıristiyan olduğu halde Mevlevihanelerde mukabelelere” yani zikir ve sema ayinlerine katıldığı belirtilerek deniliyor ki: “Bir musiki hocası olarak Nikoğos Ağa’nın aralarında Yenikapı Mevlevihanesi şeyhi Mehmet Celalettin Dede’nin de bulunduğu birçok kişiye Türk musikisi öğretmiştir. Sultan Abdülmecit’in isteğiyle ezan okudu. Türk musikisine eserleriyle büyük bir katkıda bulundu, yaşadığı dönemde toplumsal unsurlar arasındaki kültürel alışverişin ve sanat sevgisinin herhangi bir din ve milliyet taassubu ile gölgelenmediğini göstermesi bakımından önemlidir.”

Ethem Paşa, eski eserlerin toplandığı musiki koleksiyonu hazırlatıyormuş; Nikoğos Ağa’yı da davet etmiş. Ethem Paşa, dairesine girerken Nikoğos Ağa, ihtiyarlığı sebebiyle ağır yürüyormuş. Orada bulunan, Ihtisab Ağası Hüseyin Bey’in oğlu bu vaziyeti üstadın kayıtsızlığına vererek:“Hızlı yürü be herif” diyerek Nikoğos’a bir tokat vurmuş. Bu ağır muamele bestekârı çok üzmüş, bu hadiseden sonra fazla yaşamamış, hissiz bir şahsın kurbanı olmuştur. 1885 yılında öldü ve Topkapı Ermeni mezarlığına gömüldü.

Eserleri müzik estetiği yönünden mükemmellik gösterirler. Geçmişten kendi zamanına kadar elde ve hafızada bulunan Türk musikisi eserlerim bir araya toplayarak büyük ve çok güzel bir nota koleksiyonu yapan Ethem Paşa, Nikoğos Ağa’yı korumuş, kollamıştır. Koleksiyonundaki pek çok eseri bu değerli müzisyenin okuyuşundan notaya aldırmıştır. Dede’den Dellalzade’ye, ondan da Nikoğos’a geçen eserlerin sağlamlığında şüphe yoktur. Ancak eserlerin notaları yazılırken ne derece doğru yazıldığı tartışma konusu olur..

Özellikle sözleri Karacaoğlan’a ait olan Hicaz makamında Evsat usulünde bestelediği eseri onun musikideki başarısının en güzel örneklerinden biridir.

Niçin a sevdiğim niçin, seni sevdim budur suçum

Turrelenmiş sırma saçın, çözen benden beter olsun

Yeter olsun yeter olsun, çok ağlattın yeter olsun

Güzel geçersen elime, eni çekerim yemine

Benim şimdiki halime, gülen benden beter olsun

Yeter olsun yeter olsun, çok ağlattın yeter olsun

Nikağos Ağa, hayat felsefesini Hicazkâr şarkı ile özetlemiş. Kendisini üzüntü ile arkadaş eden ve hayattan bıktıran üç şeyi yazmış; “Bir gönlüm, bir talihim, bir de aşağılık zamanedir” demiş.

Bana hem-dem eyleyen ey gam seni

Bir gönül bir baht bir çerh-i denî

Bıktıran candan bu üç şeydir beni

Bir gönül bir baht bir çerh-i denî

Nikağos Ağa, 22 makamda şarkı besteledi. Şarkılarında zengin melodi mozaiği vardı. Bestelerinin çoğunun sözleri kendine aittir.

Acem Kürdi, Yürük Semai şarkısı en güzel örneklerinden biridir:

Bâri felek ben yüzüne söyleyim

Bu güftârı niceye dek söyleyim

Aman felek sohbetini neyleyim

Gayrı felek nasıl dilek etmeyim

Aman felek denen elde gitmeyim

“Ey felek, bari söyleyeceklerimi yüzüne konuşayım. Bu sözü ne zamana kadar söyleyeyim?

Ben senin sohbetini ne yapayım? Gayrı nasıl dilemeyeyim ki ‘felek’ denen şehirden gitmeyeyim?

Nikagos Ağa Şarkıları Besteleri

Şarkı Sözleri

Makamı

Usülü

Sözleri

Hem sevip hem yakadan attın beni	Acem Aşiran	Ağır Aksak	_
Sohbetimi gerçek sandın vah zavallı pek aldandın	Acem Aşiran	Ağır Aksak	_
Yandı dil aşkınla ey şuh-i şenim	Acem Aşiran	Ağır Aksak	_
Ey çeşm-i ahu mehlika cürmüm nedir söyle bana	Acem Aşiran	Semai	_
Ey şuh-i afet darıldım gayet	Acem Aşiran	Semai	_
Sevdi gönlüm ey melek-sima seni	Acem Kürdi	Ağır Aksak	Ethem Pertev Paşa
Bari felek ben yüzüne söyleyim	Acem Kürdi	Yürük Semai	_
Gülşene teşrifini ey gül-izar sakladın	Arazbar	Ağır Aksak	_
Gerçi milkim ettin amma reşk-i sur	Arazbar Buselik	Ağır Aksak	_
Gidiyorum gözyaşımı dökerim	Bayati Araban	Aksak	Yahya Sezai Efendi
Bir tıfl-ı yosma-eda hem bi-menend	Ferahnak	Aksak	_
Çerha istiğna eder nem var benim	Ferahnak	Devr-i Hindi	_
Dil verdim ol gül-gonce izare	Ferahnak	Türk Aksağı	Cevdet Bey
Düştü gönlüm bir dilbere	Ferahnak	Ağır Aksak	_
Ey mah-ı (şah-ı) melek-huy kadd-i bala-yı ferahnak	Ferahnak	Ağır Aksak Semai	_
Gel unuttuk sohbet-i meyhaneyi	Ferahnak	Düyek	Ziya Paşa (Vezir)
Hoş yaratmış bari ezel	Ferahnak	Semai	_
Sormadı hal-i dil-i gam-hareyi	Gülizar	Sengin Semai	_
Aşkınla sinem dağlarım	Hicaz	Düyek	Enderuni Vasıf
Ey aşıkım gel dermanını ara	Hicaz	Düyek	_
Niçin a sevdiğim niçin	Hicaz	Evsat	Karacaoğlan
Akşam olur güneş gider şimdi buradan	Hicazkar	Aksak	Abdülhamit Ziyaeddin Pş.
aşıkları inandırır yalan vad ile kandırır	Hicazkar	Düyek	Ziya Paşa (Vezir)
Bana hem-dem eyleyen ey gam seni	Hicazkar	Ağır Aksak	_
Beyhude aşkına yandım efendim	Hicazkar	Düyek	_
Geldi safa can ü dile	Hicazkar	Düyek	_
Görmek müyesser olmadı mahım	Hicazkar	Devr-i Hindi	_
İftiharımdır bilir Rabb-i gani	Hicazkar	Düyek	Ziya Paşa (Vezir)
Ol dökülen kumral saç canımı yaktı ey peri	Hicazkar	Düyek	_
Bir yana eğdir fes’in ey nev-civan	Hüseyni	Aksak	_
Ciğerim paresi goncem bizi teşrif edecek	Hüseyni	Sofyan	_
Döker kaküllerin sünbül	Hüseyni	Düyek	_
Gördüğüm gün ruyini ey mehlika	Hüseyni	Ağır Aksak	_
Meh-cemalin görmek için ağlarım	Hüseyni	Düyek	_
Mest-i zehr-i firkat-i hicranınım	Hüseyni	Ağır Aksak	_
Nev goncesin bu dil hezar	Hüseyni	Aksak	_
Serde sevda dilde gam sinemde peykan-ı keder	Hüseyni	Ağır Aksak	_
Seyr ederken sebz-i sahn-ı gülşeni	Hüseyni	Aksak	_
Ey melek-hub hayal-i kemteri	Hüzzam	Ağır Aksak	_
Niçin nalendesin böyle gönül derdin nedir söyle	Hüzzam	Düyek	A.Ziyaeddin Paşa
Sen bana va’d-i visal ettin de zalim gelmedin	Hüzzam	Aksak	_
Sen mehi gördükde şeha yandı derunum	Karcığar	Sengin Semai	_
Nar-ı firkatle yanar canım benim	Muhayyer	Aksak	Nevres Paşa
Var mı hacet söyleyim ey gül-tenim	Muhayyerkürdi	Düyek	_
Şimdi demidir gülşen olup cay-i ferahın	Nihavent	Sofyan	_
Malakof’dan giyme meram	Rast-ı Cedid	Düyek	_
Ey saba esme nigarım uykuda	Saba	Ağır Aksak	Ziya Paşa (Vezir)
Gördüm seni oldum esir	Saba	Düyek	_
Yeter gayrı bunca cefa	Saba	Devr-i Hindi	_
Bir nigah ile beni ey dil-rüba	Suzidil	Ağır Aksak	Mehmet Kamil Çelebi
Bir güzele ben de gönül bağladım	Suznak	Aksak	_
Bülbüller eylesin feryad	Suznak	Aksak	_
Ey gonca-i gülzar-ı nevaziş	Suznak	Düyek	_
Hayalin didede ateşler bıraktı canıma	Suznak	Düyek	_
Suznak-i ateş-i aşkım yetiş imdada gel (feryada gel)	Suznak	Ağır Aksak	_
Şayestedir ey mehlika	Şehnaz Buselik	Düyek	_
Gel gezelim kolkola ey nev-civan	Şevkefza	Düyek	_
Bir şuh-i sitemkar beni saldı yine derde	Uşşak	Yürük Semai	_