2. Mahmut Dönemi Islahatları konusunda Senedi İttifak gibi önemli bir anlaşmayla beraber padişah II. Mahmut’un askeri, eğitim, yönetim ve diğer alanlarda yaptığı ıslahatları inceleyeceğiz. II. Mahmut önemli ıslahat ve yenilikler yapmış bir padişahtır.
2. Mahmut Dönemi Islahatları
Kabakçı Mustafa isyanı sonrasında hükümdar olan IV. Mustafa, Alemdar Mustafa Paşanın çabalarıyla tahttan indirilmiş ve II. Mahmut tahta getirilmiştir. II. Mahmut ise Alemdar Mustafa Paşayı sadrazamlık görevine getirmiştir. Kendisi de ayan olan Alemdar Mustafa Paşa ayanlar ile padişah arasında bir sözleşme yapılmasını sağlamış ve Sened-i İttifak imzalanmıştır.
Ayan: Zayıflayan merkezi otorite ile ortaya çıkan yerel güçlerdir. Bulundukları bölgenin sahibi gibi hareket eder ve devlet amirlerini dinlemezlerdi.
Sened-i İttifak (1808)
Alemdar Mustafa’nın çabası ile Padişah ve ayanlar arasında imzalanan anlaşmadır. Anlaşmaya göre padişah ayanların varlık ve haklarını tanıyacak, ayanlarda padişahın otoritesini tanıyacaktı. Ve devlete kendi bölgelerinde çıkan olaylarda, vergi ve asker toplamaya yardım edeceklerdi. Bu belge hükümdarın yetkilerini kısıtlaması yönüyle Magna Carta’ya benzemektedir. Çünkü padişah otoritesini ayanlar ile paylaşmıştır. Bu anlaşma ile padişah otoritesi sarsılmış, yetkileri kısıtlanmış ve başka bir otoriteyi tanımıştır.
Askeri Alanda Yapılan Islahatlar
Sekban-ı Cedit Ocağı kurulmuş fakat yeniçerilerin isyanı ile sadrazam öldürülmüş ve ocak kapatılmıştır. Ekşinci Ocağı kurulmuş fakat bu ocakta yeniçeri isyanı sonucu kapatılmıştır. 1826 yılında Vakayi Hayriye olay ile yeniçeri ocağı kaldırılmış ve yerine Asakir-i Mansureyi Muhammediye ordusu kurulmuştur.
Mekteb-i Tıbbıye ve Mekteb-i harbiye askeri okulları açılmış, mehterhane kapatılarak yerine Mızıka-i Hümayun kurulmuştur. Askeri ve ekonomik amaçlı ilk nüfus sayımı yapılmış fakat sadece erkeklerin sayımı yapılmıştır.
Eğitim Alanında Yapılan Islahatlar
İstanbul’da ilkokul zorunlu hale gelmiş, Ortaokul konumunda Rüştiye, lise konumunda Mekteb-i Ulum-ı Edebiye kurumları açılmıştır. İlk kez Avrupaya öğrenci gönderilmiş ve askeri okullarda Fransızca zorunlu ders olmuştur.
Yönetim Alanında Yapılan Islahatlar
Divan-ı Hümayun kaldırılmış yerine bakanlıklar kurulmuştur. Memurluklar dahiliye ve hariciye olarak ayrılmıştır. Devlet memurları maaşa bağlanmış ve memurlara fes, ceket ve pantolon giyme zorunluluğu giyme zorunluluğu gelmiştir. Müsadere ve tımar sistemi kaldırılmıştır. Köy ve mahalle muhtarlıkları kurulmuştur. Posta teşkilatı ve polis teşkilatı kurulmuştur.
Diğer Islahatlar
İlk resmi gazete Takvim-i Vekayi yayınlanmıştır. Yerli malı kullanma ve karantina uygulaması başlatılmıştır. Ülkeye giriş çıkışlarda ilk kez pasaport uygulaması getirilmiştir.
Islahat nedir?
- Reform ya da ıslahat, toplum düzenini daha iyi duruma getirmek için yapılan değişiklik.
- Osmanlı İmparatorluğu’nda, gerileme döneminden başlayarak zaman zaman girişilen yenileşme devinimlerine verilen ad.
Islahat Fermanı Ne Demektir?
Islahat Fermanı, Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküş döneminde devletin yıkılmaktan kurtarılması için; siyasî kuruluşlar, kişi hakları, yeni kurumların kurulması konularında yapılması düşünülen köklü değişiklikler için yayımlanan fermandır
