Saray Haremi Müsiki Dersleri. Harem Hoca ve Kadın Musikişinas ve Besteciler Kimlerdir?
Daha 15. y.y. da, Fatih Sultan Mehmed döneminde çizilen minyatürlerde Harem’deki meşkler, bu meşklerde kullanılan enstümanlar, hatta kadın ve erkeklerin aynı ortamda birlikte meşk ettiklerine şahid oluyoruz.
Osmanlı’nın önemli müzik adamlarından biri olan 17. y. y. da yaşamış Ali Ufkî Bey’in yazılarında Harem dairesindeki musiki faaliyetlerinden geniş bir şekilde bahseder.
Öyle ki, Enderûn’da erkek musikîşinaslar için verilen konservatuvar nitelikli dersler, haremde eksiksiz olarak kadın câriyelere geçilirdi.
Önce Topkapı, daha sonra da Çırağan ve Dolmabahçe Saraylarında müziğe karşı yetenekleri belirlenen cariyeler, dönemin önemli müzisyelerinin verdiği derslere katılırlar ve aldıkları eğitim sonucunda hânende ve sâzende olarak Saray’daki fasılların bir üyesi olarak yerlerini alırlardı.
Hatta, bunların arasından bestekârlar ve sonraki kuşakları yetiştirecek hocalar dahi çıkacaktır. Bu isimlerden en önemlileri
- Dilhayat Kalfa ( ö.1740 ) ve
- Leyla Saz (18451936) dır. Ayrıca,
- Hacı Arif Bey ve
- Hacı Sadullah Ağa
gibi iki büyük bestekârın, haremde hoca olarak ders verdikleri zamanlarda cariyelerle olan gönül ilişkileri günümüze kadar efsâneleşmiş bir şekilde anlatılagelmiştir.
Hacı Sadullah Ağa (ö.1825) Türk musıkîsinin en büyük hâmisi III.Selim’in gözde bestekârlarındandır.
