Osmanlı Padişahı, Sultan 3. Selim Askeri Alandaki Yenilikler
Askeri alanda yapılacak ıslahatlar üzerinde görüş birliğine varılamamıştır.Islahatlar için üç değişik yol tavsiye edilmiştir:
1-Yeniçeri ocağı ve diğer askeri ocakların, Kanuni Sultan Süleyman devrindeki Kanunnamelere göre tekrar düzenlenmeleri.
2-Yeniçeri ocağı ile diğer ocaklara Kanuni Sultan Süleyman Kanunnameleri icaplarındandır diyerek Frenk eğitim ve öğretim usulleri ve silahları kabul ettirilmeli.
3-Yeniçeri ocağının kaldırılması veya ıslah edilmesi mümkün olamayacağından, bu ocak bir kenara bırakılarak yanında Frenk esaslarına göre yeni bir ordu kurulmalıdır.
Bir ve ikinci yolu tavsiye edenler muhafazakar, üçüncü yolu tavsiye edenler ise devrimci idiler.Muhafazakarların esas görüşü şu idi:
“Kanuni Sultan Süleyman devrine gelinceye kadar bizim askerimizde kuvvet ve komutanlarımızda harp sanatına dair esaslı bilgi vardı.Bu sebepledir ki, bu kadar memleketler aldık. O zamanlar Frenk askeri harp bilmezdi.Kanun ve nizamları yoktu. Frenk kralları bunları bizden öğrendiler.Şu halde biz, eski kanunlarımızı yürürlüğe koyarsak ordumuzu düzene koyabiliriz.”
Muhafazakar devlet adamlarından Tatarcık Abdullah Molla, bu düşünceye aşağıda ki değişiklik ile katılıyordu:
“ Yeniçeri ocağı, Kanuni Sultan Süleyman zamanında olduğu gibi itibar görmeli ve eski kanunlarına saygı göstermelidir.Bu sağlandıktan sonra Kanuni Sultan Süleyman Kanunnamesidir diye Hıristiyan devletlerinin harp sanatında kabul etmiş oldukları usuller alınmalıdır.”
Devrimciler, muhafazakarların bu düşüncelerine iştirak etmiyorlar ve şu teklifi ileri sürüyorlardı:
“Devletin kanunnameleri zamanla bozulmuş ve ortaya birçok fesatlar çıkmıştır.Bu fesatların kaldırılması devlet kuvvetiyle olabilir.Halbuki eski kanunnameleri canlandırmak devlet için bir kuvvet değildir.Çünkü bu kanunnameler zamanın ihtiyaç ve icaplarına uymaz.Şu halde, yeni esaslara dayanan yeni tedbirler düşünmek gerekir.
Mevcut asker ocaklarını ıslah etmeyi düşünmek bir kurtuluş çaresi değildir.Çünkü bu ocaklar hiçbir suretle istenilen şekilde ıslah edilemez.Mesela bugün yeniçeri olmak için, yeniçerilik haklarından faydalanmayı sağlayan ve bir nevi maaş cüzdanı olan “esame” elde etmek yeterlidir. Çiftçiler, esnaf ve daha birçok farklı kesimden insan esame satın alarak yeniçeri sıfatı kazanmıştır.
Meslek ve çoluk çocuk sahibi olan bu gibi kimselerin talim ve terbiye ile uğraşacak vakitleri olmadığı gibi aile ve işlerini bırakarak harp yapmaya da istekleri yoktur.Dolayısıyla yeniçeri ocağı, yeniçerilik ulufesinin yendiği, ruhu ve karakteri kaybolmuş bir örgüttür.Yeniçeri erliği ve subaylığı devlet için bir hizmet olmaktan çıkmış, kişinin özel menfaatini sağlayan bir iş olmuştur.Sonuç olarak; asker ocaklarının dışında en az 13.000 kişilik bir kurmak gerekir.”
Padişah, bu muhafazacı ve devrimci düşüncelerden birisini seçmek zorunda kalınca ikincisini seçti.Ve bu düşünceyi iyice benimsemiş gençlerden bir ıslahat ekibi kurdu.Ekibin başında İsmail Paşa ve Esseyyid İbrahim Efendi vardı.
Bundan sonra “Nizam-ı Cedit” in 72 maddelik programı yapıldı ve ilk olarak askerlik alanında yenilik yapılması kararlaştırıldı.Askerlik alanında yenilik şu belli başlı maddelerde yapıldı:
1-Mevcut asker ocaklarının düzenlenmesi.
2-Avrupa usulünde yeni bir ordu kurulması ( Nizam-ı Cedit Askeri).
3-Savaş teknik müesseselerinin düzenlenmesi.
Mevcut Asker Ocaklarının Düzenlenmesi:
Durumları ne olursa olsun, mevcut asker ocaklarını derhal kaldırmak ve yerlerine yenilerini kurmak imkansızdı.Çünkü böyle bir iş için devletin dayanacağı herhangi başka bir kuvvet de yoktu. Bu sebeple III.Selim, bir taraftan Avrupa usulünde bir ordu hazırlarken, diğer taraftan da mevcut ocakları mümkün mertebe düzenlemeyi faydalı görmüştür.
Yeniçeri ocağı için haftada birkaç gün eğitim ve öğretim mecburiyeti kondu.Humbaracı, lağımcı, arabacı ve topçu ocakları için yeni kanunnameler kaleme alındı.Bu kanunnamelere göre, adı geçen ocaklar ordunun teknik sınıflarını teşkil edeceklerdi.Ocaklara rica ve iltimasla er alınmayacak, erler evlenmeyecek, erlerin ve subayların terfilerinde sanatlarında gösterecekleri bilgi ve kabiliyet esas alınacaktı.
Avrupa usulünde yeni bir ordu kurulması ( Nizam-ı Cedit Askeri-1793):
Avusturya ve Rusya ile barış imzalandıktan sonra, Koca Yusuf Paşa orduyu İstanbul`a geri getirirken yanında Avrupalı subaylar da getirmişti.Bu subaylar Levent çiftliğinde az sayıda ere askeri eğitim vermekle görevlendirildiler.Böylece talimli askerlerin çekirdeği oluşturulmuş oldu.Bundan sonra talimli asker işleriyle ilgilenmek üzere, talimli asker nezareti kuruldu.Padişah “Nizam-ı Cedit” in başlı başına bir askeri ocak olmasını ve bu oluşuma yeniçerilerden genç olanların da girmesini istedi.Yeniçeriler bunu reddetmişlerdir. Olası bir yeniçeri isyanın bütün planları altüst etme ihtimali yüzünden, devlet adamları yeniçeri ocağı dışında bağımsız bir asker ocağının kurulmasını çok tehlikeli bulmuşlardır.
Bu düşünceler nedeniyle “Nizam-ı Cedit” bostancı ocağına bağlı, bostancı tüfenkçisi ocağı olarak kurulmuştur.
Bundan sonra ocağın nizamnamesi ve kadrosu yapılmıştır.Nizam-ı Cedit askeri 12.000 kişiden ibaret olacaktı.Bunun 1600 ü İstanbul’u , geri kalanı Rumeli ile Anadolu`nun çeşitli yerlerinde imkanlara göre 800 veya 1500 kişilik gruplar olarak yerleştirilecekti.Evvela, İstanbul`da ki 1500 kişinin eğitim ve öğretimine başlanacaktı ve on iki bölükten bir orta kurulacaktı.
Nizam-ı Cedit ocağının güvenliğini sağlamak da önemli bir husustu.Bunun için yeniçeri ocağı ve halkın sempatisini kazanmak veya hiç olmazsa tarafsızlığını sağlamak gerekiyordu.Halk, Nizam-ı Cedit’e karşı cephe almamalıydı.Devlet bu gayeye ulaşabilmek için propaganda yapmaya mecbur kalmıştır.Rusların Boğazları alarak İstanbul’un su bentlerini zaptetmeleriyle, başkente sahip olma projeleri olduğu sözleri ortaya çıkartıldı.Böyle bir olay olsa ne olacaktı? Osmanlı askerinin kimi Anadolu`da çift ve çubuğu ile uğraşmakta, kimisi de İstanbul`da esnaflıkla meşgul olmakta idi.İstanbul’u savunmak için gereken askeri bulmak en az iki ay sürerdi.Dolayısıyla Levent çiftliğinde talimli asker bulundurulması, sadece İstanbul’un başına gelebilecek böyle bir tehlikeyi önlemek içinmiş gibi gösterildi.
Padişah, Nizam-ı Cedit askerlerinin yerleştirilmesiyle çok yakından ilgilenmiştir. Sadrazam ile diğer devlet adamlarını da elinden geldiği kadar ilgilendirmeye gayret sarf etmiştir. Anadolu’da kendilerini bu işe veren vezirleri sık sık mükafatlandırarak teşvik etti.
Savaş teknik müesseselerinin düzenlenmesi:
Ordudaki düzenlemelere paralel olarak Tophane ve Baruthanelerde de düzenlemeler yapılmıştı. Orduda eğitimli personel ihtiyacının sağlanması için 1792’de Kumbarahane(Topçu Okulu), 1794’de de Mühendishane-i Berri Hümayun(Kara Mühendisliği Okulu) kuruldu. Bu okullarda eğitim verecek hocalar, uzmanlar İsveç, İngiltere, Fransa ve diğer Avrupa devletlerinden getirtildi.
Bu okullar için de özel bir kanunname hazırlandı. Topçu okulunda, Fransızca zorunlu ders idi. Bu okul için, bir kütüphane kuruldu. Kütüphanede, ordu ile ilgili Fransızca kitaplar ve Fransız Ansiklopedisi bulunuyordu. Orduya ilişkin kullanılacak önemli kitaplar da Türkçe’ye çevrilmişti.
Bu arada “Müteferrika Matbaası” yeniden düzenlendi. Konstantin İpsilanti tarafından, Fenn-i Harp(Savaş İlmi), Fenn-i Lağım(Mayın İlmi) ve Fenn-i Muhasara (Kuşatma İlmi) başlıklı kitaplar tercüme edilmiş ve matbaada basılmıştı. Müteferrika matbaasının yanında, Mühendishane-i Bahri Hümayun’da, “Mühendishane Matbaası” ve Üsküdar’da da “Üsküdar Matbaası” kurulmuştu.
