Sultan Abdülmecid (25 Nisan 1823, İstanbul –26 Haziran 1861, İstanbul)
31. Osmanlı padişahı ve 110. İslâm halifesidir. II. Mahmut’un Bezmialem Sultan’dan olan oğludur.
Osmanlı Devleti’nin son dört padişahının babası olup, en çok sayıda oğlu padişahlık yapan, padişahtır. Sultan I. Abdülmecid, babasının arzusu yönünde bir eğitim ve terbiye gördüğü için ıslahatçı fikirlere sahipti.
Batı dünyasına karşı hayranlık besliyordu. Babasının vefatı üzerine, henüz 17 yaşında iken Osmanlı tahtına oturdu. Devletin ilerleyişi için Avrupaî hayat tarzının ülke çapında yaygınlaştırılmasını istedi.
Saltanatının henüz dördüncü ayında ilan ettiği Gülhane Hatt-ı Hümayunu sebebiyle Tanzimat Dönemi padişahı olarak şöhret bulmuştur.
Adil, merhametli, ıslahatçı, yenilikçi bir insan olan Sultan I. Abdülmecid 25 Haziran 1861 tarihinde 39 yaşında iken İstanbul’da veremden dolayı vefat etti.
Yavuz Sultan Selim’in türbesi yanındaki mezarına defnedildi. Sultan ll. Mahmut, ölüm döşeğinde iken, Osmanlı Devleti’ne karşı ayaklanmış olan Kavalalı Mehmet Ali Paşa Osmanlı kuvvetlerini Nizip’te yenilgiye uğratmıştı. Sultan I. Abdülmecid böyle karmaşık bir ortamda tahta çıktı.
Mısır Sorunu, Rus donanmasının Hünkâr İskelesi Antlaşmasına uyarak İstanbul’a gelmesi üzerine bir Avrupa sorunu haline geldi. Başta İngiltere, Avusturya, Prusya ve Rusya olmak üzere Avrupalı devletler, Osmanlı Devleti ile Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa arasındaki Mısır Sorununu çözmek için bir konferans düzenlediler.
Avrupa Devletleri Mısır’da güçlü bir yönetim istemiyorlardı. Kavalalı Mehmet Ali Paşa’ya karşı Osmanlı Devleti’nin tarafını tuttular ve bu ortamda Londra Sözleşmesi imzalandı. (1840). Buna göre; Mısır Osmanlı Devleti’ne bağlı kalacak, ancak yönetimi Mehmet Ali Paşa ve oğulları yürütmeye devam edecekti. Mısır 80.000 altın vergi ödeyecekti.
Suriye, Adana ve Girit tekrar Osmanlı yönetimine bırakılıyordu.
Hünkâr İskelesi Antlaşması’nın süresi bitince, Londra’da yeniden konferans düzenlendi. (1841). Toplantıya Osmanlı Devleti’nden başka Rusya, Fransa, İngiltere, Prusya ve Avusturya katıldı. Konferansta alınan kararlara göre, boğazlarda egemenlik hakkı Osmanlı Devleti’ne ait olacak, ancak barış döneminde hiçbir savaş gemisi boğazlardan geçmeyecekti. Bu antlaşma ile Fransa ve İngiltere Akdeniz’deki güvenliklerini sağlamış oluyorlar, Osmanlı Devleti’nin boğazlar üzerindeki kayıtsız şartsız haklarına kısıtlama geliyordu. Rusya ise Hünkâr İskelesi Antlaşması ile boğazlar üzerinde sağladığı üstünlüğü kaybetmiş oluyordu.
Tanzimat Fermanı Sultan I. Abdülmecid tarafından Londra Elçiliğinden alınıp Hariciye Nazırlığına getirilen Mustafa Reşit Paşa, Avrupa siyasetini iyi bilen bir devlet adamıydı. Tanzimat hareketinin bugüne kadar yapılan ıslahatlardan farklı olduğunu Sultan I. Abdülmecid’e kabul ettirdi.
Tanzimat Fermanı; Topkapı Sarayı’nın Gülhane Bahçesi’nde düzenlenen ve yabancı elçilerle, devlet adamlarının hazır bulunduğu bir toplantıda, Mustafa Reşit Paşa tarafından Kasım 1839 tarihinde ilan edildi.
Tanzimat Fermanı’na tarihimizde Tanzimat-ı Hayriye veya Gülhane Hatt-ı Hümayunu da denir.
Tanzimat Fermanı’nın getirdiği önemli yenilikler şunlardı; Müslüman veya gayrimüslim olan herkesin can, mal, namus güvenliği devlet garantisi altına alınacak, vergiler herkesin gelirine göre düzenli bir şekilde toplanacak, askerlik belirli bir düzene göre olacak, mahkemeler herkese açık olacak ve mahkeme kararı olmadan kimse idam edilmeyecek, herkesin mal ve mülk sahibi olması ve bunu miras olarak bırakabilmesi sağlanacak, rüşvet ve iltimas kaldırılacak, kanun gücünün her gücün üstünde olduğu kabul edilecekti.
